WRAPPED 2023 / Kulturalne akwarium

Fot. Toa Heftiba / unsplash.com

>>>POSTAW KAWĘ<<<

Za oknem (a raczej w naszej wyobraźni) cyferka "3" pakuje już walizki a wszyscy oczekują już na przybycie - rozpoczynającej niebawem urzędowanie - cyferki "4" (zbieżność z Ulicą Sezamkową przypadkowa). Spójrzmy więc, co odchodzącą 'trójka' wsadza do swojej walizy - czyli szybki przegląd tego, co wydarzyło się w kulturze w mijającym roku.

Poniżej małe zestawienie roku 2023 w literaturze, okołoliteraturze oraz kinematografii - czyli tytuły wyróżnione literackimi nagrodami światowymi i krajowymi oraz zestawienia i rankingi kilku bardzo wpływowych światowych i polskich redakcji. W internecie łatwo znaleźć wszystkie te informacje z osobna - tutaj jednak dla ułatwienia zamieszczam małe 'all in one'. Dodatkowo dorzucam garść własnych - mocno subiektywnych i specyficznych - rekomendacji (książki, albumy i komixy przeczytane w tym roku - choć niekoniecznie w nim wydane - które jednocześnie nie są w żadnych z tych rankingów czy nagród. Filmy i seriale z tego roku).

⚞ Nagrody literackie na świecie ⚟

THE NOBEL PRIZE IN LITERATURE 2023

za całokształt twórczości;

- dla Jona Fosse (Norwegia), pisarza i dramaturga (64 lata).

THE PULITZER PRIZES 2023

Literatura piękna (nagroda równorzędna):

za powieść pt. "Demon Copperhead" ("Demon Sztukmistrz"???);

- autorstwa Barbary Kingsolver (USA), pisarki i poetki (68 lat);

za powieść pt. "Trust" ("Zaufanie");

- autorstwa Hernana Diaza (Argentyna), pisarza (50 lat).

Literatura faktu:

za reportaż pt. “His Name is George Floyd: One Man’s Life and the Struggle for Racial Justice” ("Miał na imię Georg Floyd: życie oraz walka o sprawiedliwość rasową");

- autorstwa Roberta Samuelsa (USA) i Toluse'a Olorunnipa (USA-Nigeria), dziennikarza ("The New Yorker", 39 lat) oraz dziennikarza i komentatora politycznego (37 lat).

Literatura autobiograficzna:

za autobiografię z okresu dorastania pt. “Stay True” ("Bądź sobą");

- autorstwa Hua Hsu (USA-Tajwan), pisarza i wykładowcy (46 lat).

Literatura biograficzna:

za biografię "G-man: J. Edgar Hoover and the Making of American Century" (“G-Man: J. Edgar Hoover i kulisy amerykańskiego stulecia”);

- autorstwa Beverly Gage (USA), pisarki i wykładowczyni (55 lat).

Poezja:

za tomik “Then the War: And Selected Poems, 2007-2020” ("Potem wojna i wiersze zebrane 2007-2020");

- autorstwa Carla Phillipsa (USA), poety i wykładowcy (64 lata).

THE BOOKER PRIZE 2023

za powieść pt. "Prophet song" ("Pieśń proroka");

- autorstwa Paula Lyncha (Irlandia), pisarza (46 lat).

THE MAN BOOKER INTERNATIONAL PRIZE 2023

za powieść pt. "The shelter" ("Schron przeciwczasowy");

- autorstwa Georgija Gospodinowa (Bułgaria), pisarza, poety i krytyka (55 lat).

PRIX GONCOURT 2023

za powieść "Veiller sur elle" ("Czuwaj nad nią");

- autorstwa Jean-Baptiste Adrei (Francja), pisarza i reżysera filmowego (52 lata).

PREMIO STREGA 2023

za powieść "Come d'aria" ("Jak powietrze");

- autorstwa Ady D’Adamo (Włochy), pisarki i artystki (tancerki i perfromerki, zmarłej w wieku 56 lat w roku 2023);

PREMIO CERVANTES 2023

za całokształt twórczości;

- dla Luisa Mateo Díeza, pisarza (81 lat).

ATLANTIC POETRY PRIZE 2023

za tomik "Hsin" (debiut);

- autorstwa Nanci Lee (Chiny-Syria), poetki i edukatorki (<50 lat).

>>>ZOSTAŃ PATRONEM<<<

⚞ Nagrody literackie w Polsce ⚟

NAGRODA LITERACKA "NIKE" 2023

Wybór jury:

powieść "Ten się śmieje, kto ma zęby"';

- autorstwa Zyty Rudzkiej, pisarki i dramatopisarki (59 lat).

Wybór czytelników:

„Gdynia obiecana. Miasto, modernizm, modernizacja 1920-1939”;

- autorstwa Grzegorza Piątka, pisarza i architekta (43 lata).

NAGRODA LITERACKA GDYNIA 2023

W kategorii esej:

„Gdynia obiecana. Miasto, modernizm, modernizacja 1920-1939”;

- autorstwa Grzegorza Piątka, pisarza i architekta (43 lata).

W kategorii proza:

powieść "Zaklinanie węży w gorące wieczory" (debiut);

- autorstwa Małgorzaty Żarów, pisarki i lektorki (języka angielskiego, 35 lat).

W kategorii poezja:

tomik "Mountain View";

- autorstwa Marcina Czerkasowa, poety i projektanta graficznego (43 lata).

NAGRODA LITERACKA M.ST. WARSZAWY 2023

W kategorii proza:

powieść "Ten się śmieje, kto ma zęby"';

- autorstwa Zyty Rudzkiej, pisarki i dramatopisarki (59 lat).

W kategorii poezja:

tomik "miłość";

- autorstwa Kamili Janiak (vel Daisy Kowalsky), poetki i wokalistki (39 lat).

W kategorii komix i powieść graficzna:

komix "Rege" (trzecia część tetralogii "Bardo");

- autorstwa Daniela Odiji i Wojciecha Stefańca, pisarza i scenarzysty (49 lat) oraz ilustratora i grafika (43 lata).

W kategorii książka o tematyce warszawskiej:

esej "Bazgracz. Trzy eseje o Norblinie";

- autorstwa Konrada Niemiry, pisarza i historyka sztuki (34 lata).

W kategorii literatura dziecięca:

"Dwa słowa";

- autorstwa Anny Taraski-Pietrzak i Dominiki Czerniak-Chojnackiej, redaktorki i tłumaczki (46 lat) oraz ilustratorki (33 lata).

NAGRODA CONRADA 2023

za zbiór opowiadań "Białe noce" (debiut);

- autorstwa Urszuli Honek, pisarki i poetki (36 lat).

NAGRODA LITERACKA IM. WITOLDA GOMBROWICZA 2023

za powieść "To przez ten wiatr" (debiut);

- autorstwa Jakuba Nowaka, pisarza i politologa (42 lata).

LITERACKA NAGRODA EUROPY ŚRODKOWEJ ANGELUS 2023

Wybór jury:

powieść "Skąd";

- autorstwa Sašy Stanišića (Bośnia), pisarza (45 lat).

Wybór czytelników (Nagroda im. Natalii Gorbaniewskiej):

powieść "Córeczka" (debiut);

- autorstwa Tamary Dudy (Ukraina), pisarki (47 lat).

NAGRODA FUNDACJI IM. KOŚCIELSKICH 2023

za zbiór opowiadań "Białe noce" (debiut);

- autorstwa Urszuli Honek, pisarki i poetki (36 lat).

NAGRODA LITERACKA IM. JULIANA TUWIMA 2023

za całokształt twórczości;

- dla Marka Bieńczyka, pisarza i tłumacza (67 lat).

POZNAŃSKA NAGRODA LITERACKA 2023

powieść "Ten się śmieje, kto ma zęby"';

- autorstwa Zyty Rudzkiej, pisarki i dramatopisarki (59 lat).

NAGRODA IM. RYSZARDA KAPUŚCIŃSKIEGO 2023

za reportaż "Głusza";

- dla Anny Goc, pisarki i dziennikarki (36 lat).

NAGRODA POETYCKA IM. WISŁAWY SZYMBORSKIEJ

za tomik "Ręka pszczelarza";

- autorstwa Tomasza Różyckiego, poety i pisarza (53 lata).

>>>POSTAW KAWĘ<<<

⚞ Światowe nagrody dla komixów i powieści graficznych oraz rysowników ⚟

PULITZER PRIZE FOR ILLUSTRATED REPORTING AND COMMENTARY 2023

dla Mony Chalabi (Wielka Brytania-Irak), ilustratorki i rysowniczki (36 lat);

za rysunkowe infografiki dla "The New York Timesa" nt. bogactwa Jeffa Bezosa (CEO Amazon).

THE HUGO AWARD 2023

W kategorii komix i powieść graficzna:

dla Bartosza Sztybora (43 lata), Filipe Andrade (37 lat), Alessio Fioriniello (<30 lat), Romana Titova (<40 lat), Krzysztofa Ostrowskiego (47 lat);

za komix "Cyberpunk 2077: Big City Dreams".

THE INKWELL AWARD 2023

W kategorii najlepszy rysownik:

dla Waldena Wonga, ilustratora i rysownika (52 lata).

W kategorii najbardziej wszechstronny rysownik:

dla Waldena Wonga, ilustratora i rysownika (52 lata).

W kategorii najmocniejszy pretendent:

dla Adriano Di Benedetto, ilustratora i rysownika (38 lat).

W kategorii małych wydawnictw:

dla Davida Cabezy, ilustratora i rysownika (>30 lat).

W kategorii kompletnego rysownika (ołówek + tusz):

dla Nira Leviego, ilustratora i rysownika (39 lat).

W kategorii specjalne wyróżnienie:

dla Danny'ego Bulanadi (1946-2022), Reed'a Crandalla (1917-1982 i Dave'a Simonsa (1954-2009) za wkład w świat komixu.

W kategorii aleja sław:

dla Franka Frazetty (1928-2010).

KODASHA MANGA AWARD 2023

W kategorii głównej (ogólnej):

za mangę "Sukippu to Rōfā" ("Skip and Loafer");

- autorstwa  Misaki Takamatsu.

W kategorii manga dla nastolatków dziewczyńskich:

za mangę "Ano Ko no Kodomo" ("My Girlfriend's Child");

- autorstwa Mamoru Aoi.

W kategorii manga dla nastolatków chłopackich:

za mangę "Shangri-La Frontier";

- autorstwa Katariny and Ryosuke Fuji.

GRAND PRIX AT ANNUAL ANGOULEME INTERNATIONAL COMICS FESTIVAL 2023

za powieść graficzną "The Arab of the Future" ("Arab przyszłości");

- autorstwa Riada Sattoufa, rysownika i reżysera (45 lat).

UK COMIC LAUREATE AT THE LAKES INTERNATIONAL COMIC ART FESTIVAL 2023

dla Bobby'ego Josepha, rysownika i redaktora (<40 lat).

⚞ Polskie nagrody dla komiksu i powieści graficznych ⚟

MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL KOMIKSU I GIER W ŁODZI 2023

Nagroda za komix roku:

dla Jacka Świdzińskiego, rysownika (35 lat);

za powieść graficzną "Festiwal".

>>>ZOSTAŃ PATRONEM<<<

⚞ Rankingi światowych redakcji kulturalnych ⚟

NAJLEPSZE KSIĄŻKI ROKU 2023 WG. THE NEW YORKERA (CZĘŚĆ)

Pierwsze 15 pozycji w różnych kategoriach (czyli jakieś 1,5 z 52 tygodni bo redakcja udostępnia ten potężne całoroczne zastawienie). Wszystkie pozycje równorzędne, bez rankingu:

• "The bee sting" (powieść) - Paul Murray, wyd. Farrar, Straus & Giroux.
•  "Biography of X" (powieść) - Catherine Lacey, wyd. Farrar, Straus & Giroux.
• "Birnam wood" (powieść) - Eleanor Catton, wyd. Farrar, Straus & Giroux.
• "The Country of the Blind. Memoir at the end of sight" (autobiografia) - Andrew Leland, wyd. Penguin Press.
• "A Day in the Life of Abed Salama. Anatomy of the Jerusalem Tragedy" (reportaż) - Nathan Thrall, wyd. Metropolitan.
• "Fear Is Just a Word" (reportaż) - Azam Ahmed, wyd. Random House.
• "Fire weather. A true story from a hotter world" (reportaż) - John Vaillant, wyd. Knopf.
• "The Fraud" (powieść) - Zadie Smith, wyd. Penguin Press.
• "Grand Tour" (poezja) - Elisa Gonzalez, wyd. Farrar, Straus & Giroux.
• "The Guest" (powieść) - Emma Cline, wyd. Random House.
• "I Am Homeless if This Not My Home" (powieść) - Lorrie Moore, wyd. Knopf.
• "I love Russia" (reportaż) - Elena Kostyuchenko, wyd. Penguin Press.
• "Judgment at Tokyo" (książka historyczna) - Gary J. Bass, wyd. Knopf.
• "King. A Life" (biografia) - Jonathan Eig, wyd. Farrar, Straus & Giroux.
• "The Lights" (poezja) - Ben Lerner, wyd. Farrar, Straus & Giroux.

NAJLEPSZE KSIĄŻKI ROKU 2023 WG. THE GUARDIANA

Wszystkie pozycje równorzędne, bez rankingu (nawiasy dodano):

• "The bee sting" (powieść) - Paul Murray, wyd. Farrar, Straus & Giroux.
•  "Prophet song"- Paul LyncH, wyd. Atlantic Monthly Press.
• "Birnam wood" (powieść) - Eleanor Catton, wyd. Farrar, Straus & Giroux.
• "The Fraud" (powieść) - Zadie Smith, wyd. Penguin Press.
• "Tremor" (powieść) - Teju Cole, wyd. Faber & Faber.
• "Old god's Time" (powieść) - Sebastian Barry, wyd. Faber & Faber.
• "Soldier sailor" (powieść) - Claire Kilroy, wyd. Faber & Faber.
• "The wren, the wren" (powieść) - Anne Enright, wyd. Jonathan Cape.
• "August Blue" (powieść) - Deborah Levy, wyd. Hamish Hamilton.
• "Cuddy" (powieść) - Benjamin Myers, wyd. Bloomsbury.
• "Blackouts" (powieść) - Justin Torres, wyd. Granta.
• "The long Form" (powieść, debiut) - Kate Briggs, wyd. Fitzcarraldo.
• "Fire Rush" (powieść) -  Jacqueline Crooks, wyd. Cape.
• "Wandering Souls" (powieść) - Cecile Pin, wyd. 4th Estate.
• "Western Lane" (powieść) - Chetna Maroo, wyd. Picador.
• "For Thy Great Pain Have Mercy on My Little Pain" - Victoria MacKenzie, wyd. Bloomsbury Publishing.
• "Kala" (powieść) - Colin Walsh, wyd. Atlantic Monthly Press.
• "No One Dies Yet" (powieść) - Kobby Ben Ben wyd. Europa Edition.
• "The Coiled Serpent" (opowiadania) - Camilla Grudova, wyd. Atlantic Monthly Press.
• "Gunflower" (opowiadania) - Laura Jean McKay, wyd. Scribe.
• "After the funeral"(opowiadania) - Tessa Hadley, wyd. Cape.
• "Innards"(opowiadania) - Magogodi oaMphela Makhene, wyd. Atlantic Monthly Press.
• "The Glutton" (powieść) - AK Blakemore, wyd. Granta.
• "The Vaster Wild" (powieść) - Lauren Groff, wyd. Hutchinson Heinemann.
• "Cahokia Jazz"(powieść) - Francis Spufford, wyd. Faber & Faber.
• "The Ghost Theatre" (powieść) - Mat Osman, wyd. Bloomsbury.
• "Victory City" (powieść) - Salmad Rushdie, wyd. Cape.
• "The New Life" (powieść) - Tom Crewe, wyd. Chatto.
• "Caret" (powieść) - Adam Mars-Jones, wyd. Faber & Faber.
• "House for Alice" (powieść) - Diana Evans, wyd. Chatto.
• "Penance" (powieść) - Eliza Clark, wyd. Faber & Faber.
• "Julia" (powieść) - Sandra Newman, wyd. Granta.
• "Lord Jim at Home" (powieść) - Dinah Brooke, wyd. Daunt.
• "Orbital" (powieść) - Samantha Harvey, wyd. Cape.

>>>POSTAW KAWĘ<<<

⚞ Rankingi polskich redakcji kulturalnych ⚟

NAJLEPSZE KSIĄŻKI ROKU 2023 WG. MAGAZYNU MINT

Kolejność oryginalna, nawiasy dodano:

1. "Pochwyceni" (powieść) - Henry Green, wydawnictwo Ossolineum.
2. "Krew o świcie" (powieść?) - Claudia Salazar Jiménez, wydawnictwo ArtRage.
3. "Piękna córka kata. Opowiadania wybrane" (opowiadania) - Angela Carter, wydawnictwo Czarne.
4. "Idzie tu wielki chłopak" (opowiadania) - Grzegorz Bogdał, wydawnictwo Czarne.
5. "Siedem księżyców Maalego Almeidy" (powieść) - Shehan Karunatilaka, wydawnictwo Marginesy.

ARCYCIEKAWE KSIĄŻKI ROKU 2023 WG. DWUTYGODNIKA

Oprócz książek-zdobywców nagród, redakcja szczególnie poleca poniższe tytuły (wszystko równorzędnie, bez rankingu):

• "Misterium" (powieść) - Marcin Oskar Czarnik, wydawnictwo Nisza.
• "Borys albo jeden dzień lata" (powieść) - Małgorzata I. Niemczyńska, wydawnictwo MANDO.
• "Nieuzasadnione poczucie szczęścia" (opowiadania) - Tomasz Tyczyński, wydawnictwo Nisza.
• "Wniebogłos" (powieść) - Aleksandra Tarnowska, wydawnictwo ArtRage.

NOMINACJE DO LITERACKICH PASZPORTÓW POLITYKI ROKU 2023

Czyli jedna z kategorii nagród przyznawanych przez magazyn Polityka:

• "Idzie tu wielki chłopak" (opowiadania) - Grzegorz Bogdał, wydawnictwo Czarne.
• "Nieprzezroczyste. Historie chłopskiej fotografii" - Agnieszka Pajączkowska, wydawnictwo Czarne.
  
•  "Festiwal" - Jacek Świdziński, wydawnictwo Kultura Gniewu.

NAJLEPSZE KSIĄŻKI ROKU 2023 WG. KULTURY LIBERALNEJ

Kolejność oryginalna, nawiasy dodano:

1. "Chłopki. Opowieść o naszych babkach" (reportaż) - Joanna Kuciel-Frydryszak, wydawnictwo Marginesy.
2. "Złodzieje żarówek" (powieść) - Tomasz Różycki, wydawnictwo Czarne.
3. "Wniebogłos" (debiut powieściowy, ale nie pisarski) - Aleksandra Tarnowska, wydawnictwo ArtRage.
4. "Kłamstwa nocy" (powieść) - Gesualdo Buffalino, wydawnictwo officyna.
5. "Przebierańcy w nicości. Rzecz o malarstwie Witolda Wojtkiewicza" (esej) - Piotr Paziński, wydawnictwo Nisza.
6. "Ostatnia księga madrygałów" (poezja) - Philippe Jaccottet, Państwowy Instytut Wydawniczy.
7. "Opowiadania amerykańskie" (seria wydawnicza) - różni autorzy (obecnie 5 pozycji), wydawnictwo Czarne.

NAJLEPSZE KSIĄŻKI ROKU 2023 WG. KRYTYKI POLITYCZNEJ (wł. KINGI DUNIN)

Wszystkie pozycje równorzędne, bez rankingu:

• "Dziewczynki. Kilka esejów o stawaniu się" (esej) - Weronika Murek, wydawnictwo Czarne.
  
• "Moja ukochana i ja" (esej) - Renata Lis, Wydawnictwo Literackie.
• "Rodziewicz-ówna. Gorąca dusza" (biografia) - Emilia Padoł, Wydawnictwo Literackie.
• "Słowo humoru" (esej) - Olga Drenda, wydawnictwo Karakter.
•  "Chłopki. Opowieść o naszych babkach" (reportaż) - Joanna Kuciel-Frydryszak, wydawnictwo Marginesy.
• Dwie powieści ruchu (powieść) - Mateusz Górniak, Wydawnictwo Filtry.
• "Idzie tu wielki chłopak" (opowiadania) - Grzegorz Bogdał, wydawnictwo Czarne.
• "Łakome" (powieść) - Małgorzata Lebda, wydawnictwo Znak.
• "Ciężar skóry" (opowiadania) - Małgorzata Rejmer, Wydawnictwo Literackie.
• "Toń" (powieść) - Ishbel Szatrawska, wydawnictwo Cyranka.
• "Wszystko na darmo" (powieść) - Walter Kempowsky, wydawnictwo ArtRage.
• "Odrzania. Podróż po ziemiach odzyskanych" (reportaż poetycki) - Zbigniew Rokita, wydawnictwo Znak.
• "Drobny szczegół" (powieść) - Adania Shibli, Wydawnictwo Drzazgi.
• "Za plecami" (powieść) - Haśka Szyjan, wydawnictwo Czarne.
  

>>>ZOSTAŃ PATRONEM<<<

⚞ Zestawienie zagranicznych i polskich redakcji kulturalnych ⚟

NAJCIEKAWSZE KOMIXY I POWIEŚCI GRAFICZNE ROKU 2023 WG. THE GUARDIANA

Wszystkie pozycje równorzędne, bez rankingu (nawiasy dodano):

• "Why Don't You Love Me?" - Paul B Rainey, wyd. Drawn & Quarterly.
• "Monica" - Daniel Clowes, wyd. Cape.
• "The Talk" - Darrin Bell, wyd. Cape.
• "Thomas Girtin: The Forgotten Painter" - Oscar Zarate, wyd. SelfMadeHero.
• "Blood of the Virgin" - Sammy Harkham, wyd. Pantheon.
• "A Guest in the House" - Emily Carroll, wyd. Faber & Faber.
• "You Wish Is My Command" - Deena Mohamed, wyd. Granta.
• "Roaming" - Jillian and Mariko Tamaki, wyd. Drawn & Quarterly.
• "The Great Beyond" - Léa Murawiec, wyd. Drawn & Quarterly.
• "W the Whore" - Anke Feuchtenberger and Katrin de Vries, wyd. New York Review Comics.
• "What Awaits Them" - Liam Cobb, wyd. Breakdown.
• "Okinawa" - Susumu Higa, wyd. Fantagraphics.
• "Hip Hop Family Tree: The Omnibus" - Ed Piskor, wyd. Fantagraphics.
• "Brooklyn's Last Secret" - Leslie Stein, wyd. Drawn & Quarterly.

ARCYCIEKAWE KOMIXY I POWIEŚCI GRAFICZNE ROKU 2023 WG. DWUTYGODNIKA

Redakcja szczególnie poleca poniższe tytuły (wszystko równorzędnie, bez rankingu):

• "Festiwal" - Jacek Świdziński, wydawnictwo Kultura Gniewu.
• "Trzy siostry" - Anna Poszepszyńska, wydawnictwo timof i cisi wspólnicy.
• "Spotkanie po latach" - Marek Sieńczyk, wydawnictwo Literackie.
• "Fungae" - Tomasz Leśniak (rysunki), Wojciech Wawszczyk (scenariusz), wydawnictwo Kultura Gniewu.
• "Pan Wyrazisty" - Joanna Concejo (rysunki), Olga Tokarczuk (scenariusz), wydawnictwo Format.

>>>POSTAW KAWĘ<<<

NAJLEPSZE FILMY ROKU 2023 MAGAZYNU MINT

Kolejność oryginalna, nawiasy dodano:

1. "Godzilla minus one" - reż. Takashi Yamazaki (kino).
2. "Chleb i sól" - reż. Damian Kocur (kino).
3. "Oppenheimer" - reż. Christopher Nolan (kino).
4. "Mów do mnie" - reż. Danny i Michael Philippou (kino).
5. "Gran Turismo" - reż. Neil Blommkamp (AppleTV, Amazon Prime).
   

ARCYCIEKAWE FILMY ROKU 2023 WG. DWUTYGODNIKA

Najważniejszy film roku:

1. "Zielona granica" - reż. Agnieszka Holland (kino).
   

Redakcja szczególnie poleca poniższe tytuły (wszystko równorzędnie, bez rankingu):

•  "Chłopi" - reż. DK i Hugh Welchman (kino).
• "Aftersun" - reż.  Charlotte Wells (HBO max).
• "How to have sex" - reż. Molly Manning Walker (kino).
•  "Scrapper" ("Georgi ma się dobrze") - reż. Charlotte Regan (kino).
• "An Cailín Ciúin" ("Cicha dziewczyna") - reż. Colm Bairéad (HBO max).
  
• "Chleb i sól" - reż. Damian Kocur (kino).
  
• "Il bucco" ("Pod ziemią") - reż. Michelangelo Frammantino (kino)

ARCYCIEKAWE FILMY ROKU 2023 WG. PISMO MAGAZYN OPINII

Redakcja szczególnie poleca poniższe tytuły (wszystko równorzędnie, bez rankingu):

• "Świat po pracy" - reż. Erik Gandini (vod.mdag.pl).
• "Całe to piękno i krew" - reż. Laura Poitras (vod.mdag.pl).
• "Ucieczka na srebrny glob" - reż. Kuba Mikurda (do 31.12.23 -> vod.mdag.pl).
• "Bukolik" - reż. Karol Pałka (do 31.12.23 -> vod.mdag.pl).
• "Misja: szczęście" - reż. Louie Psihoyos, Peggy Callahan (do 31.12.23 -> vod.mdag.pl).
• "Bellingcat: prawda w czasach postprawdy" - reż. Hans Pool (do 31.12.23 -> vod.mdag.pl).
• "Bezmiar" - reż. Emanuele Crialese (Nowehoryzonty.pl/vod).
• "Bo się boi" - reż. Ari Aster (Nowehoryzonty.pl/vod).
• "Disco Boy" - reż. Giacomo Abbruzzese (Nowehoryzonty.pl/vod).
• "Kieł"  reż. Yorgos Lanthimos (Nowehoryzonty.pl/vod).
• "Paterson" - reż. Jim Jarmush (Nowehoryzonty.pl/vod).
• "Teoria wszystkiego" - reż. Terry Gilliam (Nowehoryzonty.pl/vod).
• "Brunet wieczorową porą" - reż. Stanisław Bareja (35mm.online).
• "Błękitny Krzyż" -reż. Andrzej Munk (35mm.online).
• "Chungking Express" - reż. Wong Kar Wai (piecsmakow.pl).
•  "Upadłe anioły" - reż. Wong Kar Wai (piecsmakow.pl).
• "Happy Together" - reż. Wong Kar Wai (piecsmakow.pl).
• "Spragnieni miłości" - reż. Wong Kar Wai (piecsmakow.pl).
• "2046" - reż. Wong Kar Wai (piecsmakow.pl).

>>>ZOSTAŃ PATRONEM<<<

Po tej solidnej kronikarskiej robocie (ach, chciałoby się dodać jeszcze parę redakcji..) - czas na kilka własnych, szerokomarginesowych propozycji.

KSIĄŻKI, KTÓRE ZROBIŁY NA MARGINESIE SZCZEGÓLNE WRAŻENIE

Równorzędnie, bez pozycjonowania:

• "Sztuka powieści" (esej) - Milan Kundera (przekład Marka Bieńczyka), wydawnictwo Znak (2016).
  Dla każdego kto chce się czegoś nauczyć o pisaniu (nie tylko powieści). Precyzja pisarza i tłumacza zlewają się w jedno - i bezsprzecznie olśniewają (przynajmniej niektórych).
  
• "W hołdzie Katalonii" (autobiografio-reportaż) - George Orwell, e-book wydany przez Anarcho-Bibliotekę (anarchiściWnatarciu!).
  Dla rozsądnych. Szczere ale i powściągliwe świadectwo reportera-pisarza, który był też żołnierzem-idealistą (podczas hiszpańskiej wojny domowej 1936-39 r.).
  
• "Społeczeństwo przeciw państwu. Chłopskie rozbójnictwo w południowych Włoszech" (książka historyczna) - Marta Petrusewicz, wyd. Oficyna Wydawnicza Bractwa Trojki (2019).
  Dla ciekawskich. Absolutnie urzekła mnie forma tej miniksiążeczki (10,5 x 14,7 cm) za minicenę (5 zł) - ta seria (mam jeszcze jedną pozycję), to jest doskonały pomysł na wszędobylstwo i 'lowcost publishing' (a w tym przypadku solidne historyczno-społeczne 'mini case study').
• "Trylogia rzymska" ("Cycero", "Spisek", "Dyktator") - Robert Harris, wydawnictwo Albatros (2016).
  Dla wakacjuszy. Kto nie lubi wsiąknąć w świat porywającej powieści? Ja lubię, więc przez pewien czas biegałem po ulicach starożytnego Rzymu (i innych miejscach) - uganiając się za Markiem Tuliuszem Cyceronem i jego nieocenionym sekretarzem - biorącymi udział w jednym z największych politycznych thrillerów wszechczasów (upadkiem republiki rzymskiej i narodzinami cesarstwa).
• "Nieradość" (opowiadania) - Paweł Sołtys, wydawnictwo Czarne (2019).
  Dla włóczęgów, włóczykijów i gawędziarzy. Ciekawy zbiór miniatur, w których autor hojnie zapodaje poetycką frazą a niektóre szkice błyszczą jak księżycówka (a inne jak przydymione szkiełka).
  
• "Dzieła zebrane. Tom 1" (poezja) - Tymoteusz Karpowicz (redakcja Jan Stolarczyk), wyd. Biuro Literackie (2011).
  Dla żądnych zachwytu. Bo Mistrz - widzenie jak rentgen, czucie jak zderzacz hadronów. Światło idzie zza tych liter.

>>>POSTAW KAWĘ<<<

ALBUMY KTÓRE POSZERZYŁY MARGINES

 

Równorzędnie, bez pozycjonowania:

• "Książka po okładce. O współczesnym polskim projektowaniu okładek książkowych" - Patryk Mogilnicki, wydawnictwo Karakter (2021).
  Dla projektantów graficznych (i miłośników tegoż procederu). Solidny zbiór najciekawszych polskich okładek oraz niezwykle rzeczowych rozmów z ich twórcami. Różne style, różne szkoły - najwyższa klasa.
• "Comics. A Global History, 1968 to the Present" - Dan Mazur & Alexander Danner, wyd. Thames & Hudson (2014).
  Dla komixowych geeków. Pięknie wydany i pieczołowicie wyselekcjonowany zbiór zjawisk, nazwisk, tytułów i postaci ze świata komixu oraz powieści graficznej. Istne kompendium wiedzy i styli w tym zakresie.
  
• "Krkonoše. Karkonosze. Riesengebirge (Na dawnych rycinach i litografiach)" - Petr Bregmann, wydawnictwo Broumovsko Organic (2014).
  Dla regionalistów-lokalistów (i wielbicieli Sudetów). Bogato wydany zbiór map, rycin, rysunków, sztychów i widokówek z Karkonoszy - wybrany oraz opatrzony komentarzem przez znawcę regionu i wziętego kolekcjonera.

>>>ZOSTAŃ PATRONEM<<<

 

KOMIXY I POWIEŚCI GRAFICZNE SZCZEGÓLNIE MARGINESOWI MIŁE

 

Równorzędnie, bez pozycjonowania:

• "Trasa promocyjna" - Andi Watson, wydawnictwo Marginesy (2020).
  Dla pisarzy (i wannabe). Kafkowski klimat, angielska flegma, czerń i biel w minimalistycznej a zarazem nonszalanckiej kresce. Pewnie, że dość specyficzne - ale i obiektywnie świetnie opowiedziane.
• "Živí Mrtví 1: Staré Dobré Časy" (The Walkig Dead: Days Gone Bye) - Robert Kirkman (scenariusz) i Tony Moore (rysunki) + Cliff Rathburn (cieniowanie), wyd. Nakladatelstvi CREW (2016).
  Dla doomersów. Klasyka gatunku - apokaliptyczne zombiaki. Choć czytanie tego po czesku dodaje extra absurdu (jakby komu brakowało).
• "Odbicie" - Łukasz Kaniewski (scenariusz) i Igor Kubik (rysunki), kwartalnik Przekrój, nr 2 (3581)/23. Dla filozofów. Krótki, lecz niezwykle pojemny esej graficzny, którego wizualna steona jest świetnie zespolona z textem (oraz posiada odsyłacze do obszerniejszych textów zewnętrznych).

>>>POSTAW KAWĘ<<<

 

FILMY, KTÓRE WJECHAŁY W MARGINES

• "Pierwszy dzień mojego życia" - reż. Paolo Genovese (kino).
  Dla wrażliwych (i wielbicieli kina na podstawie prozy). Kameralna i prosta, choć niezwykle życiowa historia. Wyjątkowy klimat (realizm magiczny) i doskonała gra aktorska (ach, ten niezrównany Toni Servillo!).
• "Blue Jean" - reż. Georgia Oakley (HBO max).
  Dla społecznych rewolucjonistów oraz empatycznych samurai. Poruszająca i nastrojowo opowiedziana historia miłości kobiet - w opresyjnej i paranoidalnej tacherowskiej Anglii, przełomu lat 80/90-ych (pejzaż sytuacji społeczności LGBTQ+). Pomyśleć, że gdyby nie 15.10.23 byłoby tak i u nas...
  
• "Zabójca" - reż. David Fincher (Netflix).
  Dla księgowych (i daydreamersów). Antykino sensacyjne - rutyna, fakapy, rutyna, rutyna. Robota jak każda, nic się nie dzieje. Typ gdzieś idzie i coś robi - ale głównie dużo czekania. No nic się nie dzieje - i tylko ultraprecyzjny zegarek wciąż tyka. Ale jak pięknie nic się nie dzieje (ultraprecyzja)!
• "Bullet train" - reż. David Leich (HBO max).
  Dla poszukujących dobrej (tj. równorzędnie nieangażującej oraz nieurągającej) zabawy. Brad Pitt podczas terapii i złodziejskiej misji równocześnie - no co tu może nie wypalić? Fajerwerki, owszem są - a japoński pociąg dowozi (na czas).
  
• "Zostaw świat za sobą" - reż. Sam Esmail (Netflix).
  Dla melancholików (lub chronicznie zmęczonych). Atmosfera i thrill, zręcznie skondensowane w poręcznej, prepperskiej puszce Pandory (otworzysz i masz babo placek, a nie zupę). Doskonale praca kamery - która wiruje i kręci się, jak duża część krytyków nosem na lekko naciągane akcenty. Jednak warto.
  

>>>ZOSTAŃ PATRONEM<<<

 

SERIALE, KTÓRE ŚLEDZIŁ MARGINES

 

Równorzędnie, bez pozycjonowania:

• "The Last of Us" - twórcy serii Neil Druckmann, Craig Mazin (HBO max).
  Dla kronikarzy (archiwistów). Kto w grudniu jeszcze pamięta, jak styczeń i luty upłynął połowie cywilizowanego świata na śledzeniu peregrynacji dwójki klasycznych bohaterów - w postapokaliptycznym świecie? Pamiętać o tym tytule chyba warto - bo coś mi mówi, że jeszcze namiesza, tak, jak namieszał sezon pierwszy. Chwała kordycepsowi.
  
• "Blue eyed samurai" - twórcy serii Amber Noizumi, Michael Green (Netflix).
  Dla fanów Studia Ghibli (w krwistym wydaniu). Spektakularna i porywająca animacja, wartka akcja, pełnokrwiste postacie i dużo odciętych kończyn (też pełnokrwistych). Absolutna perełka - pamietać żeby podstawić miskę pod ekran.
  
• "Carol & the End of the World" - twórcy serii Bardel Entertainment (Netflix).
  Dla utopistów. Niesztampowe podejście do kina apokaliptycznego (i/lub egzystencjalnego) - intrygująca dramatokomedia w ciekawej konwencji rysunkowej. Coś jakby zanimowane komixy Chrisa Wars plus trochę abstrakcyjnego humoru? Doprawdy oryginalne (i ciekawe).
  

JESTEM NIEZALEŻNYM AUTOREM, WSPIERAJ MNIE I SYPNIJ GROSZEM:

>>>ZOSTAŃ PATRONEM<<<